Znikająca architektura. Kraków i Katowice

W 2011 roku dworzec w Katowicach - uznawany za arcydzieło brutalizmu w Polsce -  znikł z mapy miasta w przeciągu 21 dni. Jego unikatowa konstrukcja zbudowana z 16 żelbetowych kielichów - dzieło Tygrysów: Wacława Kłyszewskiego, Jerzego Mokrzyńskiego i Eugeniusza Wierzbickiego -  została przewrócona i przerobiona na żwirek. W obronę katowickiego dworca przed wyburzeniem zaangażowani byli architekci, ludzie kultury, dziennikarze, publicyści, konserwatorzy zabytków architektury, eksperci. Nie udało się. Dlaczego? - Bo taka była wola polityczna i wola biznesowa - mówi nasz rozmówca, Tomasz Malkowski. Ale podkreśla, że warto było walczyć. - Cały ten ruch wokół dworca to było wielkie przebudzenie. Nagle o architekturze zaczęło się dyskutować, nagle ludzie zrozumieli, że oni też mają wpływ na urbanistykę, na planowanie przestrzenne. (...) Jak mamy świadome społeczeństwo, to nie da ono sobie wcisnąć byle czego... Witold Cęckiewicz w 1965 roku zaprojektował hotel Cracovia zaliczany – wraz z towarzyszącym mu kinem Kijów – do czołowych osiągnięć polskiej architektury lat 60. Zespół ten stanowi architektoniczny odpowiednik najciekawszych dzieł w polskiej kulturze tego okresu, rozkwitającej na fali odwilżowych przemian i zasilanej prądami kulturowymi z Zachodu, przenikającymi przez nie do końca szczelną "żelazną kurtynę". W 2019 roku gmach został uratowany przed zburzeniem przez Muzeum Narodowe w Krakowie, które planuje otworzyć tam galerię wzornictwa i architektury. Jak to się udało? - O historii sukcesu decydują zaangażowane w to instytucje, rozwiązania prawne, których można użyć, dobra wola polityczna, a także mocny opór mieszkańców - podkreśla Marta Karpińska. - Bardzo ważną kwestią są protesty społeczne, dlatego że one zawsze są sygnałem dla decydentów, żeby się zastanowić... Tomasz Malkowski - architekt i krytyk architektury, publicysta, dziennikarz,  autor scenariuszy telewizyjnych dotyczących architektury i jej historii, a także sztuki i dizajnu. Publikował m.in. w Gazecie Wyborczej, magazynach ARCH i Architektura&Biznes. Współautor (razem z Robertem Koniecznym) książki „Archiprzewodnik po Europie” - subiektywnej wędrówki po najbardziej odważnych europejskich budynkach powstałych w ostatnich kilku dekadach. Twórca strony Brutal z Katowic, skupiającej fanów brutalizmu i obrońców dworca kolejowego w Katowicach. Propagator świadomości wartości architektury modernistycznej. Marta Karpińska - historyczka sztuki, kuratorka wystaw, publicystka, zajmuje się architekturą XX i XXI wieku. Współpracowała z miesięcznikiem Architektura&Biznes, od 2013 roku związana z kwartalnikiem „Autoportret. Pismo o dobrej przestrzeni”. Autorka monografii Wacława Nowakowskiego oraz wielu tekstów krytycznych na temat architektury współczesnej. Współkuratorka wystawy "Odwiliż 56 – Cracovia 65. Architektura Witolda Cęckiewicza" (24.11.2017 - 21.01.2018). Prowadzenie: Mikołaj Twardowski Podcast został nagrany w studiu Radio LUZ.