804. Czy Tadeusz Peiper był papieżem awangardy? Dr Piotr Rypson w rozmowie z Adrianą Prodeus

Dr Piotr Rypson, wicedyrektor ds. naukowych i kurator Zbiorów Sztuki Nowoczesnej Muzeum Narodowego w Warszawie, w rozmowie z Adrianą Prodeus, animatorką, dziennikarką, redaktorką programu „WOK. Wszystko o kulturze”, nadawanego w TVP2 [1h26min] https://wszechnica.org.pl/wyklad/czy-tadeusz-peiper-byl-papiezem-awangardy-dr-piotr-rypson-w-rozmowie-z-adriana-prodeus/ Piotr Rypson, wicedyrektor ds. naukowych i kurator Zbiorów Sztuki Nowoczesnej Muzeum Narodowego w Warszawie, rozmawiał o życiu i twórczości Tadeusza Peipera z Adrianą Prodeus, animatorką, dziennikarką, redaktorką programu „WOK. Wszystko o kulturze” nadawanego w TVP2. Wywiad towarzyszył wystawie „Papież awangardy. Tadeusz Peiper w Hiszpanii, Polsce, Europie”. Rozmówcy dyskutowali, na czym polegała oryginalność Peipera jako krytyka sztuki. Poszukiwali też w jego biografii ludzi i wydarzeń, które go ukształtowały. Poruszyli również wątek mizoginii, która cechowała Peipera w relacjach z kobietami. Uczestnicy rozmowy nie ominęli tematów związanych z wyborami ideowymi i politycznymi krytyka. W tym kontekście przypomniany został m.in. wątek jego konfliktu ze środowiskiem skamandrytów, w efekcie którego nazwał Jarosława Iwaszkiewicza „idiotą”. Rozmówcy omówili też mniej znany okres w biografii autora manifestu „Miasto, masa, maszyna”. Tadeusz Peiper, z pochodzenia Żyd, po napaści hitlerowskich Niemiec na Polskę musiał uciekać z Krakowa do Lwowa. Tam, podobnie jak inni polscy inteligenci, zostaje aresztowany przez NKWD, i wywieziony później w głąb ZSRR. Wówczas zaczął już popadać w chorobę psychiczną. Z opresji uratowała go Wanda Wasilewska, działaczka komunistycznego Związku Patriotów Polskich, do którego krytyk wstąpił. Jak wyjaśnił jednak Rypson, Peiper nie współpracował czynnie z komunistami, był postrzegany za szaleńca i odpchany. Część wojny spędził w Gruzji, ale nic na ten temat nie opublikował. Po powrocie do Polski, w przeciwieństwie do innych literatów, nie objął żadnego stanowiska w nowych władzach. Osoby, które miały styczność z Peiperem w okresie między jego powrotem do kraju a śmiercią w 1969 r., opisują go jako osobę zdradzającą oznaki choroby psychicznej, ale wciąż żywą i interesujacą. Rybson podkreślił jednak, że wszystko są to „relacje z odległości”, bo krytyk nikogo wówczas już do siebie nie dopuszczał i cierpiał na manię prześladowczą. Nowe światło na biografię Peipera mogą rzucić liczne pozostawione przez niego manuskrypty. Ich publikacja może nastąpić jednak dopiero, gdy minie 70 lat od jego śmierci. *** Wystawa „Papież awangardy. Tadeusz Peiper w Hiszpanii, Polsce, Europie” prezentuje artystyczne relacje awangardowej sztuki i literatury początków XX wieku, za punkt odniesienia przyjmując twórczość Tadeusza Peipera, wybitnego poety, krytyka i teoretyka sztuki. Przygotowana wspólnie z hiszpańskim środowiskiem kulturalnym, w którym niegdyś aktywnie działał Peiper, podkreśli artystyczne i kulturalne związki obu krajów. Tadeusz Peiper znany jest w Polsce jako najbardziej prominentna postać środkowoeuropejskiej awangardy i założyciel „Zwrotnicy” (1922). Niewiele osób wie o jego związkach ze środowiskiem awangardy hiszpańskiej i hiszpańskojęzycznej. Lata 1915-1920 spędził Peiper w Madrycie, w otoczeniu silnie związanym z hiszpańskim ultraizmem. W tym czasie w stolicy Hiszpanii przebywali Robert i Sonia Delaunay, Guillermo de Torre, Vicente Huidobro, rodzeństwo Jorge Luis i Norah Borges, Rafael Barradas, a także Polacy – Józef Pankiewicz, Jan Wacław Zawadowski i związani z ultraistami Władyslaw Jahl oraz Marian Paszkiewicz. Znajdź nas: https://www.youtube.com/c/WszechnicaFWW/ https://www.facebook.com/WszechnicaFWW1/ https://anchor.fm/wszechnicaorgpl---historia https://anchor.fm/wszechnica-fww-nauka https://wszechnica.org.pl/ #tadeuszpeiper #peiper #muzeumnarodowe #sztuka #kultura #awangarda